Međunarodna skupina
istraživača, među kojima su i znanstvenici s Fizičkog odsjeka
zagrebačkog Prirodoslovno-matematičkoga fakulteta (PMF), prvi put
rekonstruirala je ‘babyboom’ u ranome svemiru, odnosno razvoj
najmasivnijih galaksija od ranoga svemira.
Rezultate svoga
istraživanja znanstvenici su predstavili u časopisu “Astrophysical
Journal”, a podatke su prikupili pomoću satelita Hubble, Spitzer,
Herschel i raznih drugih teleskopa smještenih na Zemlji, priopćilo je
danas Sveučilište u Zagrebu.
Povezujući podatke snimljene satelitima i teleskopima preko
cijelog elektromagnetskog spektra, od ultraljubičastih do milimetarskih
valnih duljina u COSMOS (Cosmic Evolution Survey) polju na nebeskoj
sferi, znanstvenici su otkrili povijest stvaranja najmasivnijih
galaksija u svemiru. Ta je povijest, stoji u priopćenju, od početnoga
‘babybooma’, odnosno erupcije rađanja novih zvijezda, preko iznimno
zbijenog izgleda te njihove krajnje sudbine u divovskim eliptičnim
galaksijama.
Dodaje se da su najnoviji rezultati omogućeni stvaranjem dvaju
reprezentativnih uzoraka galaksija – zbijenih crvenih i mrtvih
eliptičnih galaksija koje žive u razdoblju svemira tri milijarde godina
nakon Velikoga praska (Big Bang) te tzv. ispodmilimetarskih galaksija
koje sadrže goleme količine prašine i intenzivno rađaju nove zvijezde te
žive u još ranijim fazama svemira.
Publicirani rad pod vodstvom docentice Vernese Smolčić s
Fizičkog odsjeka PMF-a bavi se tim drugim uzorkom galaksija, odnosno
ispodmilimetarskim galaksijama.
Crvene i mrtve galaksije sada su prvi put izravno povezane s
ranijom populacijom galaksija koje sadrže goleme količine prašine i
količine prašine i intenzivno rađaju nove zvijezde brzinom od oko tisuću
Sunčevih masa na godinu, što je oko tisuću puta više nego što danas
rađa naš Mliječni put.
Zahvaljujući tome radu te ostalim podacima međunarodne grupe
istraživača objavljenima u časopisu “Astrophysical Journal”, omogućeno
je određivanje veličina zvjezdanih masa te brzine stvaranja novih
zvijezda u ovome važnom uzorku vrlo ranih “prašnjavih galaksija”.
Sveučilište podsjeća da galaksije rastu prirastom novih zvijezda
koje se rađaju iz plina i prašine smještenih unutar galaksije. Jedan
određeni tip galaksija – tzv. crvene i mrtve galaksije u ranome svemiru,
karakterizirane su brzim životom i ranom smrću. Kad se govori o
‘umiranju’ tih galaksija u ranome svemiru, misli se na činjenicu da su
te galaksije završile rađanjem novih zvijezda već tri milijarde godina
nakon Velikoga praska. Naša galaksija, Mliječni put, još danas, 13,8
milijarda godina nakon Velikoga praska, rađa nove zvijezde.
Uspoređujući dva uzorka, autori su otkrili vezu između zbijenih
crvenih i mrtvih eliptičnih galaksija te prašnjavih ispodmilimetarskih
galaksija koje intenzivno rađaju nove zvijezde oko milijardu do dvije
milijarde godina prije nastanka zbijenih crvenih i mrtvih galaksija.
Opažanja pokazuju da se rađanje zvijezda u ovim prašnjavim galaksijama
ponaša u skladu s očekivanjima predviđenim za pretke zbijenih crvenih i
mrtvih galaksija.
